maandag 26 januari 2009

Eten

Een verhuizing naar een land als Kazakhstan brengt op tal van fronten veranderingen met zich mee - met mijn dieet is het niet anders. Voor mijn vertrek hadden mijn ouders een Russisch feestmaal bereid om mij in de gelegenheid te stellen in een vertrouwde omgeving alsvast te wennen aan de lokale keuken (ik wil de term 'Kazakhse keuken' vermijden, om niet de indruk te wekken dat dit copieuze diner ondanks haar culinaire merites op educatief vlak tekortschoot). Had ik voor mijn vertrek nog een sprankje hoop dat ik (een deel) van mijn eetgewoontes hier kon handhaven, eenmaal ter plaatse werd deze aangename illusie snel doorgeprikt. Ondanks het feit dat de supermarkten een keur aan geimporteerde producten aanbieden hebben de mensen bij Brinta de Kazakse markt nog niet ontdekt, en op eenzelfde wijze hebben de kooplui op de Groene Bazaar besloten dat de vraag naar tosti-ijzers te laag is om dit product in hun assortiment op te nemen. Wat betreft mijn favoriete diner - het Italiaanse gerecht wat alle andere Italiaanse gerechten overbodig maakt, de pizza, zijn de obstakels (zo mogelijk) nog groter: niet alleen is de versie die hier te koop is aanzienlijk kariger dan wat ik in Nederland gewend ben (en wat mijn verfijnde smaak als het om pizza's gaat vereist), van de 10 ovens in mijn flat werkt er helaas geen een.

Gelukkig worden echter ook hier, zoals zo vaak in het leven, de teleurstellingen gecompenseerd door (onverwachte) meevallers. Voor ontbijt en lunch ben ik de eerste paar weken overgestapt op Russische cornflakes die met wat yoghurt (zo worden ze minder snel week, en bovendien heeft de dichtstbijzijnde supermarkt geen verse melk) prima smaken, en sinds ik dit weekend in het bezit ben van een kaasschaaf heeft een nieuwe wereld aan mogelijkheden zich voor me geopend. Voor het avondeten kan ik vaak mee-eten met de Koreaanse diaspora, waardoor ik behalve op het gebied van cultuur en gebruiken nu ook qua cuisine meer van Korea dan van Kazakhstan weet (het enige gerecht wat ik een beetje ken is 'plov': rijst met paprika en wat vlees - eigenlijk best slim om wat goedkope ingredienten bij elkaar te gooien en het dan als nationaal gerecht te bestempelen).

Hoewel alle hier aanwezige Koreanen uit de zuidelijke helft van het schiereiland afkomstig zijn, doet het gebeuren communistisch aan: iedereen eet uit de pan of deelt een bord met meerdere personen, en het is geen probleem om onaangekondigd aan te schuiven. De Koreaanse etiquette spreekt me ook bijzonder aan - noedels en spaghetti worden naar binnen geslurpt en soep kan zonder lepel direct uit de kom worden gedronken. Als je na afloop geluk hebt, ehh, goed speelt met steen, schaar en papier kan je de afwas vervolgens aan anderen overlaten. Een redelijk alternatief is de mensa op de campus of een lokale cafetaria - de prijzen zijn iets lager dan op de UvT, de kwaliteit is wat hoger en je hoeft ze hier niet te smeken om je een extra schep te geven zodat je thuis niet alsnog de koelkast hoeft te plunderen. En wanneer ik me echt wil verwennen hoef ik maar de straat over te steken om een (overheerlijke?) durum doner te halen.

donderdag 22 januari 2009

Terug naar de basisschool?

In één van de vorige stukjes schreef ik dat ik me vereerd voelde om hier te studeren… tot ik een aantal colleges volgde. Voor mijn vertrek had ik al regelmatig gespeculeerd over het academisch niveau hier - aan de ene kant is dit de beste universiteit van Centraal Azië, aan de andere kant staat deze regio niet bepaald bekend om haar wetenschappelijke verdiensten. Waar wij Newton, Darwin en Einstein bewonderen, zijn het hier vooral politici en oorlogshelden die (al dan niet terecht) op een voetstuk worden geplaatst. Uiteindelijk besloot ik in een optimistische bui om me voor wat geavanceerdere vakken in te schrijven - een gebrek aan kennis is immers makkelijker aan te vullen dan een gebrek aan uitdaging, en ik zit hier niet alleen om vakantie te vieren (toch?). Bovendien was ik wel benieuwd hoe ver ik hier met mijn middelbare school macro-economie (het enige macrovak in de studie econometrie reken ik daar gemakshalve ook maar onder) zou kunnen komen.

Ik hoefde me niet te schamen - op enkele ‘hoe was het ook weer’ momenten (MV = PY, het verschil tussen klassieke en Kinesiaanse (sic) economen, het verschil tussen M1, M2 en M3) na kon ik goed meekomen - tot dusver zijn de structuurmodellen van 5 vergelijkingen en de sommetjes met 1 onbekende per vergelijking goed te behappen. Op het gebied van regressieanalyse kan de Universiteit van Tilburg qua bondigheid nog wat leren van enkele docenten hier - gezien het feit dat ik het betreffende vak pas de vierde keer haalde was ik een tikje zenuwachtig toen dit heikele onderwerp werd aangesneden, maar de heldere manier van uitleg (‘als de t-waarde groter dan 2 is is het goed, anders is er geen invloed’) stelde me gelukkig op mijn gemak. Na 2 weken college weet ik alles over (o.a.) de Kazakhse aanpak van de economische crisis (schaamteloos afgekeken van Wouter!) en hoe Kazakhstan op een variëteit van internationale economische ranglijsten scoort. Zodra West-Europa (en Nederland in het bijzonder) worden genoemd (uiteraard als lichtend voorbeeld voor de ‘less developed countries’) kan ik een gevoel van trots niet onderdrukken, zoals de meeste mensen hun land pas leren waarderen wanneer ze in den vreemde zijn.

Minder tevreden ben ik over het puntensysteem. Waar in Nederland het tentamen vaak voor 90% of meer telt (met alleen als je pech hebt een opdracht of paper voor de rest), word je hier doodgegooid met tussentoetsen, midterms, presentaties en participation scores. Bij veel vakken is het zelfs verplicht om naar college te gaan - kom je 2 keer niet, dan volgt er een ‘involuntary withdrawal’. Of het mijn gelukkige hand of de Voorzienigheid was weet ik niet, maar gelukkig ben ik bij de meeste vakken van het laatste exces gevrijwaard. Enfin, hoewel ik mijn geliefde studiemethode (tijdens het semester zoveel mogelijk stress vermijden en rust pakken, zodat je zo fris mogelijk en in zo goed mogelijke conditie op het tentamen kan verschijnen) hier waarschijnlijk niet kan bezigen, moet ik er maar het beste van maken. Als de berg huiswerk echt te hoog wordt, kan ik me troosten met de gedachte dat ik volgend jaar weer ‘gewoon’ aan een Westerse universiteit kan studeren - de Universiteit van Groningen heeft me voor hun research master geaccepteerd. Dat er nog vele mogen volgen!

zondag 18 januari 2009

Weekend

Met een zware eerste collegeweek achter de rug, en in de treurige wetenschap dat ik de eerste aflevering van 'De Nieuwe Uri Geller' aan me voorbij moet laten gaan en dat het bij Feyenoord behoorlijk onrustig is, kon ik wel wat afleiding gebruiken. Tot mijn verbazing is de Rotterdamse volksclub redelijk bekend in Kazakhstan, dus kan ik hier (in tegenstelling tot in Nederland) goede sier maken met mijn supporterschap - ik voel echter telkens een onverklaarbare plicht om uit te leggen dat het ze op het moment niet voor de wind gaat, wat me hopelijk wat extra sympathie oplevert. Vrijdagavond was er op het universiteitsterrein een soort disco georganiseerd, maar dat was een flauwe bedoening - er waren meer security mensen dan partygangers, en het feit dat er geen alcohol werd geschonken kon niet bij iedereen op goedkeuring rekenen.

Iets later, toen we met een clubje bij iemand op de kamer zaten, bleek dat de veiligheidsmaatregelen niet geheel onnodig waren - een student was door een medestudent neergestoken op de eerste verdieping van de flat waar ik woon. Er waren behoorlijk wat politieagenten en andere officials op de been. Vooral de studenten uit Shimkent (een stad uit het zuiden) werden wat nerveus - dat oord staat kennelijk slecht bekend, en bij een vorig incident waren ook mensen uit die contreien betrokken. Als buitenlander en gediplomeerd conflictmanager maak ik me weinig zorgen (moet alleen zorgen dat ik mijn Zwitserse zakmes, dat ik als bestek gebruik, niet naar de verkeerde gelegenheden meeneem), maar een aantal medestudenten waren behoorlijk aangeslagen. De veiligheidsmaatregelen zijn sinds vrijdag aardig aangescherpt en er hangen briefjes 'be nice to each other' in de gang.

Zaterdag zijn we op aanraden van een aantal Kazakhen (ik heb telkens de neiging om 'Russen' te zeggen, maar die moet ik zien te onderdrukken) naar een lokale biertent geweest om Engels voetbal te kijken. De toko had wel iets weg van een Oktoberfest (hoewel ik daar nooit geweest ben) - het zat stampvol en overal stonden er kannen bier op tafel. Omdat het lokale voetbal alleen in het nieuws komt als de supporters op de vuist gaan, zijn Europese clubs hier populair. Fans van Arsenal, AC Milan, Barca, Bayern Munchen of wat je maar wilt zijn allemaal te vinden hier. Ik ben ietwat nieuwsgierig hoe je als Kazakh van zulke clubs fan wordt - zodra ik erachter kom stel ik jullie op de hoogte. Gelukkig verkeerden er geen Bolton-supporters in het gezelschap, dus ik kon met gerust hart het glas heffen toen Manchester in de laatste minuut de bevrijdende treffer maakte. Na afloop liepen er twee bevallige dames in dure bontjassen rond die reclame voor sigaretten maakten, wat wel een apart gezicht was. Welke boodschap zou een merk zo willen overbrengen? "Zo zul je er niet uitzien als je onze producten gebruikt"? Enfin, als het rookverbod in Nederland eindelijk wordt nageleefd weten de rokers onder jullie waar je naartoe moet.

woensdag 14 januari 2009

Kazakhstaanse studenten

Na het vorige bericht stond ik nog even stil bij de afsluiting, waarin ik sprak over 'inheemse studenten'. Klinkt dat niet een beetje denigrerend? Het deed me denken aan 'Groeten uit de Rimboe', het welbekende TV-programma waarin een aantal stammen worden gevolgd die nog niet hetzelfde ontwikkelingsniv.., eh, nog niet bedorven zijn door de Westerse consumptiemaatschappij met al haar uitwassen. Enfin, je zou kunnen zeggen dat deze blog mijn eigen 'Groeten uit de Rimboe' is, dus wellicht is mijn woordkeuze vergefelijk. Ik moet de fanatieke volgers van deze show teleurstellen (spoiler alert!) - in tegenstelling tot wat de argeloze kijker wordt voorgeschoteld (een lokaal taaltje waar niemand wat van snapt, wat mooie rituelen en traditionele wapens), spreken leden van deze stammen vaak uitstekend Engels of Frans, zijn ze niet vies van alcohol en sigaretten en worden de speren, pijlen en bogen dikwijls in de kast gelaten ten faveure van wat moderner geschut.

Op eenzelfde manier moet ik diegenen onder jullie die dachten dat de Kazakhste studenten elke dag geferementeerde merriemelk drinken uit de droom helpen. Ik vertoef op dè eliteuniversiteit van Kazakhstan, waar 5000 uitverkorenen worden klaargestoomd om de toekomstige 'captains of industry' van dit land te worden (ter vergelijking: een andere universiteit in Almaty heeft 100.000 studenten, en op KIMEP wordt lacherig het Russische woord voor 'stad' aan de naam van dit insituut toegevoegd). De studenten hier zijn aardig verwesterd - net als in Nederland kijken ze Amerikaanse films, lopen ze in dure merkkleding en gaat elke paar minuten de mobiele telefoon. Het meeste uit de culturele paragraaf van de Lonely Planet heb ik hier nog niet thuis kunnen brengen, behalve dan de gastvrijheid en hartelijkheid waarom inwoners van de voormalige Sovjetunie bekend staan.

Ik ben een aantal keer door wat locals in hun crib uitgenodigd, waarbij ze zorgden dat ik geen enkele (alcoholische) versnapering tekort kwam, en zelfs als ze bij mij langskomen nemen ze wat donuts of energydrink mee. Gelukkig kan ik me verschuilen achter de Nederlandse zuinigheid, en zo in het kader van culturele uitwisseling de hand op de knip houden. Naast de Koreaanse drankspelletjes waar ik het eerder over had beheers ik nu ook enkele lokale kaartspellen, die sommige studenten ook regelmatig om forse bedragen lijken te spelen.

Opvallend (maar geenszins verbazingwekkend) is dat men, zodra ik vertel waar ik vandaan kom, vooral geinteresseerd is in het Nederlandse softdrugsbeleid. Met mijn beste Pulp Fiction imitatie vertel ik in geuren en kleuren dat verkopen wel mag maar produceren niet. Ik kwam erachter dat ze in Kazakhstan ook een soort gedoogbeleid hebben - als je gepakt wordt betaal je 30 euro aan de politie en is er niks aan de hand. Door deze contacten kom ik af en toe wat bekenden tegen in de wandelgangen, die ik vervolgens naar goed Kazakhstaans gebruik groet met een ferme handdruk en een welgemeend 'How do you do?', waarop het niet de bedoeling is dat je antwoord geeft. Het doet me een beetje aan de VS denken, dus aan de ene kant is het vertrouwd en aan de andere kant voel ik me een echte Kazakhse student.

zaterdag 10 januari 2009

Korea!

Zoals elke universitaire exchange student waren ook mijn eerste contacten met mijn lotgenoten. Uiteraard was ik erg benieuwd wat voor types er nog meer naar deze uithoek zouden afreizen. Op de lijst met uitwisselingsstudenten die ik in november kreeg stonden behalve mijzelf alleen Koreanen - het International Office wist me te melden dat de meeste Westerlingen een bezoek in de herfst prefereerden. Waarom dit land zo populair is bij juist Koreanen was me een raadsel - tijdens de verplichte verhoren 'waarom ben jij hier naartoe gekomen' (hoewel de vraag wellicht logisch is, maakte het feit dat dit zo ongeveer het eerste is wat iedereen je vraagt me een tikje onzeker over mijn keuze - iets zegt me dat men er in Cambridge of Yale wat minder nieuwsgierig naar zou zijn) kwam ik erachter dat sommigen Russisch studeren (klinkt logisch) en anderen geprikkeld waren door de levendige Kazakhs-Koreaanse handelrelaties (?) of simpelweg niet toegelaten werden bij hun eerste keuze.

Het zijn aardige mensen en interessante gesprekspartners, hoewel het niveau van hun Engels behoorlijk varieert. Nadeel is uiteraard dat in grotere gezelschappen de voertaal snel overgaat op Koreaans, waar ik geen woord van begrijp (op een kleine selectie na, waaronder 'drink' (als iemand een drankspel verliest) en 'ik hou van je'). Ik heb reeds kennisgemaakt met wat Koreaanse gerechten (waarvan het onderscheidende kenmerk vooral de enorme hoeveelheid 'spicy' lijkt te zijn), traditionele Koreaanse thee, Koreaanse rijstewijn en wat dies meer zij. Hoewel de dames wat verlegen zijn, zijn sommige jongens wat doortastender - een Jezusicoon oppakken uit een kerststal in de Orthodoxe Kathedraal en lopen op het moment van het Eeuwige Vuur voor de gevallen Sovjetsoldaten in WOII was voor één durfal geen probleem (wel voor de politie, die ons meteen bij deze bezienswaardigheden wegjaagde). Ik meende te weten dat Aziaten bescheiden drinkers zijn, maar bij een aantal Koreaanse drankspelletjes werd het tegendeel bewezen - de bekers werden rijkelijk gevuld (alles door elkaar, zelfs met noedels en chocola erin), vooral als de schenker dacht dat hij het brouwsel niet zelf hoefde op te drinken.

Er bleek ook iemand uit Hongkong en twee Amerikanen te studeren - een uit New Jersey (in de kamer naast me) en een uit South Dakota - vooral met mijn buurman kan ik goed opschieten. Hij deelt zelfs mijn ethousiasme voor WOII spellen - hoe groot is die kans? Bovendien kan ik zo voorkomen dat mijn Engels versteenkoolt (als dat een woord is). Binnenkort wat over de inheemse studenten en de colleges.

Eerste dagen (1)

Vanaf de aankomst was het meteen aanpoten - samen met een Koreaanse student die hetzelfde vliegtuig had genomen (en ook mijn kamergenoot zou worden) werden we naar de Dormitory Director gebracht, die ons prompt een schaal met gedroogd fruit, koffie en een huurcontract voorschotelde. Het had er alle schijn van dat er weinig te kiezen viel, dus gingen we akkoord met de voorwaarden en de niet geringe huurprijs van ~75 euro. Gelukkig wisten enkele Kazakhstanen me later te vertellen dat een aantal van de huurbepalingen (zoals 'niet drinken op de kamer') niet al te letterlijk genomen hoefden te worden. De kamers zijn ongeveer 20 m2 voor 2 personen en zien er behoorlijk uit - het enige nadeel is dat er geen internet op de kamers is (maar goed, ik ben ook niet op exchange naar Silicon Valley gegaan). De uitstraling van een typische Sovjetflat zorgt voor een geweldige ervaring. In Moskou had ik gezien dat het gebruikelijk is dat de temperatuur geregeld wordt door de balkondeur verder open of dicht te zetten (op de verwaming zit geen knop - die staat continu op de hoogste stand) - deze goede gewoonte wordt ook door de Kazakhstanen gebezigd. Als ik terugben in Nederland zal ik me wat minder zorgen maken over het milieu als ik eens vergeet de verwarming uit te zetten als ik wegga - mijn zorgen kunnen zich dan concentreren op mijn portemonnee, maar gezien het feit dat de stookkosten in mijn Tilburgse kamer verrekend worden met 40 man zal me dat weinig extra slapeloze nachten kosten. Na een trip naar het HIV centrum (godzijdank was ik negatief - anders was mijn verblijf hier wellicht van korte duur geweest) kon ik eindelijk wat ontspannen en me opmaken voor een lange en welverdiende nachtrust.

Mijn tweede dag in Almaty viel ik met mijn neus in de boter - de Russiche kerk heeft de Gregoriaanse kalender nooit ingevoerd, dus een aantal religieuze feestdagen zijn er ongeveer 13 dagen later. Ik mocht twee keer kerst vieren dit jaar! Bij Kerst horen natuurlijk Kerstinkopen - helaas moest ik echter geen cadeaus inslaan, maar potten, pannen, bestek, een waterkoker, afwasmiddel, schoonmaakspullen, etcetera. Een trip naar de Groene Bazaar (de grote markt in Almaty) later was ik bepakt met een Uri Geller lepel, wat goedkope pannen en meer van dat soort noodzakelijkheden.

Moet er nu vandoor - binnenkort meer over mijn medestudenten.

Aankomst

In de trein vroeg ik me af waarom de maatschappij waarmee ik vloog eigenlijk Air Astana heette, en niet gewoon Air Kazakhstan of iets anders conventioneels. De Lonely Planet had een mogelijke verklaring - in 1996 vond er een behoorlijke botsing plaats met een Saudisch toestel boven India. Met 349 doden is het het grootste vliegtuigongeluk in de geschiedenis. Of men het een en andere verbeterd heeft sinds die fatale dag of dat ik gewoon geluk gehad heb weet ik niet, maar ik kan de mensen die enige zorgen hadden over het vliegverkeer in de voormalige USSR gerust stellen - op wat Verspätung na is de reis naar Almaty uitstekend verlopen.

Na de landing was het eerste spannende moment het betreden van de Kazakhstaanse buitenlucht - de verhalen over de Centraal-Aziatische toendra waren me niet in de koude kleren gaan zitten en geen voorzorgsmaatregelen had ik gespaard: thermo-ondergoed, extra warme handschoenen en wollen sokken werden de week voor vertrek aangeschaft. In mijn wanhoop heb ik zelfs mijn prachtige muts, souvenir uit Oost-Berlijn, ontsierd door het Sovjetembleem eraf te halen (bij navraag achteraf bleek dit niet eens nodig te zijn - de USSR is kennelijk tegenwoordig ook 'hip' in Kazakhstan en op de universiteit en in de stad zijn verscheidene symbolen en verwijzingen te vinden). Al mijn zorgen bleken echter ongegrond: het weer was prima en vergeleken met de vrieskou in het Apeldoornse Oranjepark was dit een 'piece of cake': het zonnetje schijnt, de temperatuur is aangenaam en de met sneeuw bedekte straten zijn prachtig.