Nederland(er)(s) in Kazakhstan

Nu de tijden van de VOC voorbij zijn, strekken de tentakels van mijn geliefde Nederland helaas niet meer zo ver als voorheen. In plaats van een spin in het web en een militaire grootmacht zijn we verworden tot een braafste jongetje van de klas en gesprekken met de groten der aarde vinden dikwijls niet meer plaats tijdens een copieus diner, maar onder het genot van een broodje kaas. Nergens is het verval sterker te merken dan in Centraal-Azie: in deze strategisch belangrijke regio, een frontlinie in de strijd tegen het terrorisme en rijk aan steeds schaarser wordende natuurlijke hulpbronnen, is er in vier van de vijf landen is er geen diplomatieke afvaardiging. Voor mijn bezoek aan Oezbekistan ben ik al de Duitse, Franse en Engelse wapenleveranties aan het bestuderen om te kijken tot welke ambassade ik me in geval van nood het beste kan wenden. Zo zou je ook verwachten dat in Kazakhstan, een land waar nog genoeg dingen moeten gebeuren die schijnbaar een hogere prioriteit hebben dan de banden met kikkerlandjes in Europa aan te halen, weinig Nederlandse invloeden merkbaar zouden zijn.

Het tegendeel bleek echter het geval. Al de tweede dag van mijn verblijf kwam ik een stel Nederlandse expats in de supermarkt tegen - het was me nog niet helemaal duidelijk voor welk bedrijf ze precies werkzaam waren, maar onze staatsbank ABN AMRO is een van de weinige buitenlandse financiele instellingen met activiteiten in deze groeimarkt (de andere zijn RBS en CitiBank - helaas konden de Kazakhstaanse divisies deze bedrijven na de fouten van hun collega's in de City niet overeind houden). Op de markten is overal 'Gallandskoie suir' (Hollandse kaas) te koop - ongetwijfeld niet authentiek, maar het feit dat onze reputatie kennelijk goed genoeg is om deze troep aan de man te brengen stemde me erg tevreden - en in elke kroeg kan je Heineken bestellen (voor de dubbele prijs van een lokaal biertje, dat wel). Op KIMEP werken twee Nederlanders, waaronder de baas van het International Office, die tijdens zijn MBA in Engeland een Kazakhstaans meisje tegen het lijf was gelopen en zodoende hier verzeild is geraakt.

Het lokale Nederlandse consulaat heb ik ook de eerste weken aangedaan. Een vriendelijke klerenkast liet me, zodra hij zag dat ik Nederlander was, voorgaan op vijftien wachtende locals, en ook door de dienstdoende diplomate werd ik alleraardigst te woord gestaan. Nadat ik me had laten registreren, zodat ik me in geval van een staatsgreep of andersoortige crisis zo snel mogelijk kon laten adviseren het land te verlaten en indien ik, God verhoede het, vermist zou worden de autoriteiten in ieder geval binnen enkele weken een zoekactie op touw konden zetten, wilde ik ook een gecertificeerde kopie van mijn paspoort laten maken om het origineel niet in handen van hebberige agenten te doen vallen. Dat was geen probleem, maar voor een stempel en een krabbeltje lieten ze me dertig euro neertellen, waardoor ik op en neer naar huis moest om genoeg contanten bij elkaar te krijgen. Om mijn opwinding te minimaliseren maakte ik mezelf maar wijs dat dit naar een potje ging om op Koninginnedag eens goed uit te pakken, wat warempel nog lijkt te kloppen ook - komende donderdag is er een receptie in het plaatselijke Hilton, en ik heb me voorgenomen om net zoveel bitterballen, champagne en oranjebitter te consumeren tot ik de kosten eruit heb.

Met de kennis over en nieuwsgierigheid naar Nederland is het bij de Kazakhstanen ook niet slecht gesteld. Een docente Engels voor eerstejaars had me uitgenodigd om een aantal keren een presentatie over mijn land te geven, waar de arme studenten ondanks hun zware programma nog redelijk wakker bij bleven. Hoewel het softdrugsbeleid zoals verwacht de meeste nieuwsgierigheid wekte (op vragen hoe je wietpannenkoeken kon bakken en of de Kazakhstaanse waar beter was dan de Nederlandse, leek het me uit juridisch oogpunt echter beter te zwijgen), was men ook erg geinteresseerd in de legale prositutie, het homohuwelijk, de rol van familie in onze samenleving en het studentenleven in Nederland - een aantal corporale mores werkten op de lachspieren. Naast Geert Wilders en Pim Fortuyn was zelfs Willem van Oranje bekend in Kazakhstan. Na afloop werd me nog een kaart overhandigd waarop de leerlingen, al dan niet onder druk van hun docent, een aantal aardigheden over mijn presentatie en Nederland hadden geschreven. Of de Nederlandse universiteiten, de UvT voorop, nu een stormloop aan inschrijvingen uit Almaty kan verwachten is echter de vraag - de Kazakhstaanse overheid verstrekt een aantal studiebeurzen waarmee alle kosten gedekt worden, en dan geef ik de studenten die voor het anders prijzige Engeland of de VS kiezen geen ongelijk.

Enfin, waar zeventiende-eeuwse methoden om me aan Nederland te binden ontbreken, is er nu het wereldwijde web om het gat op te vullen. Met het digitale NRC blijf ik redelijk op de hoogte van de politieke en maatschappelijke ontwikkelingen in Nederland - het proces tegen Wilders, de verhoging van de AOW-leeftijd en de JSF-crisis kennen geen geheimen voor mij. Ondanks dat ik geinteresseerd ben en hier niet eeuwig zit is er toch een mate van verwijdering - ik voel me minder betrokken bij en minder gepassioneerd over wat er in Nederland gebeurt. En natuurlijk kan ik met deze blog en emails contact met jullie onderhouden - in ieder geval tot ik hier weg ben. 12 days and counting.