Een visum voor Bureaucratie

Wat doe je als je even niets interessants meegemaakt hebt? Juist, dan begin je over het weer of gebruik je de belevenissen van anderen. Het eerste heb ik in de vorige post al gedaan, dus nu is het tijd voor het tweede (als het even kan doe je dan ook nog net alsof het je eigen verhalen zijn, maar dat vind ik uit het oogpunt van journalistieke integriteit niet verantwoord).

Toen ik nog klein een klein Thomasje was zagen mijn ouders ongetwijfeld op tegen de zomervakantie, waarin de gratis creche die school heet niet beschikbaar is. Hoewel ik altijd een engeltje ben geweest (toch?) was volgens mijn ouders zelfs voor mij enige afleiding noodzakelijk, dus deden ze wat alle ouders doen: ze kochten voor mij een zomerboek - een boek met strips, spelletjes en verhalen. Een exemplaar had de curieuze titel "Een visum voor Bureaucratie". De held van het verhaal verzamelde visa - hij had al een uitgebreide collectie, maar het pronkstuk van iedere verzameling - de Mount Everest voor visaspaarders - ontbrak nog: dat van Bureaucratie. Eindeloze bergen formulieren, doorverwijzingen en trips naar de ambassade later wist hij het felbegeerde papiertje te bemachtigen door de ambtenaren te wijzen op enkele inconsistenties in het schijnbaar waterdichte stelsel van regels, zodat de bureaucraten in hem hun meerdere erkenden en hem zijn zin gaven. Als de auteurs deze blog ook volgen kan ik wellicht een revisie voorstellen - in Centraal-Azie is een overdaad aan zowel regels als inconsistenties ook aanwezig, maar als je de autoriteiten daarop attent maakt kan je eerder rekenen op een 'ne padjot' (dat gaat niet) of 'nemozjna' (dat is niet mogelijk). Een bloemlezing uit de ervaringen van mijn Amerikaanse medestudenten.

De Amerikanen hebben het ambitieuze plan opgevat om alle Centraal-Aziatische republieken te bezoeken. Voor Tadzjikistan (als je land op de rand van een burgeroorlog staat, in een maand de economie met dubbele cijfers krimpt, de electriciteit in je hoofdstad om de haverklap uitvalt en tachtig procent van de wereldwijde heroineproductie door je land gesmokkeld wordt kan ik me ook wel voorstellen dat je andere zaken aan het hoofd hebt dan toeristen het leven zuur te maken) en Kyrgizie waren er betrekkelijk weinig problemen: een letter of invitation (LOI) is zelfs niet nodig. Bij Oezbekistan werd het al iets lastiger. In de Lonely Planet stond dat de ambassade alleen op vrijdag gesloten was - de Amis gingen dus op donderdag, maar eenmaal aangekomen bleek dat juist de vrije dag te zijn (ik geef ze groot gelijk - in Europa zou dat betekenen dat het weekend de facto al op woensdagavond begint). De volgende dag merkten ze dat de Oezbeken zeer zorgvuldig te werk gaan - voor tien aanvragen werd bijna vier uur uitgetrokken. Nadat ze bijna zes uur gewacht hadden wachtte er voor een van hem een onaangename verrassing - hij had een handgeschreven ingevuld formulier, en gezien de gloednieuwe regels omtrent visa-aanvragen kon dat natuurlijk niet geaccepteerd worden. Gelukkig bleef de schade beperkt - na nog een dag opgeofferd te hebben had hij succes.

De problemen begonnen echt bij Turkmenistan. Als je zo'n prachtig land hebt wil je uiteraard niet dat iedereen er zomaar in en uit loopt, en als je de toeristen in de gaten kan houden door middel van een verplichte toeristengids is dat mooi meegenomen (helemaal als je er nog een extra zakcentje voor vangt - tweehonderd dollar per dag is nooit weg). Voor transitvisa geldt deze verplichting niet, dus wilden mijn Amerikaanse vrienden het daarop wagen. Voordat de twee weken durende evaluatie van de applicatie (jullie begrijpen dat het naar de uitkomst daarvan slechts gissen is) kon beginnen was er wel nog een visum van een land buiten Centraal-Azie nodig - Turkmenistan grenst aan Kazakhstan en Oezbekistan, en als je Centraal-Azie niet verlaat kan je ook via Kazakhstan naar Oezbekistan.

Er waren drie gegadigden: Afghanistan, Iran en Azerbaidzjan (sp?). Ondanks dat de Taliban vooral in het zuiden opereert leek de eerste optie ze niet zo verstandig. Iran viel af omdat een van de twee al een Israelische stempel in zijn paspoort had. Azerbaidzjan leek echter de perfecte kandidaat: relatief veilig, niet ver weg en Baku schijnt een mooie stad te zijn. Helaas bleek, zoals altijd wanneer iets perfect lijkt te zijn, er nog een addertje onder het gras te zitten. Toen de Amerikanen na een vierentwintig uur durende treinreis (enkele reis) naar de hoofdstad Astana (sommige landen hebben consulaten in Astana en Almaty, anderen alleen in een van de twee) bij de betreffende ambassade aankwamen, bleken net (sinds een week) de regels veranderd te zijn. Behalve een extra document van je eigen ambassade was er nu ook een LOI nodig (kosten: $180) en de prijs was ook verhoogd van $40 naar ~ $120. Inmiddels zijn mijn kennissen aan het kijken wat vliegtickets naar Istanbul en Abu Dhabi kosten om zo Azerbaidzjan te vermijden - ik ben benieuwd hoe het afloopt (mij zou het echter het simpelst lijken om Turkmenistan gewoon links te laten liggen).

Vergeleken met deze epische avonturen vallen mijn eigen perikelen een beetje in het niet, maar voor de volledigheid zal ik ze toch vermelden. Naast een bezoek aan Oezbekistan had ik met Jochem een reis door een deel van Rusland en/of Wit-Rusland in gedachten. De Russische ambassades in Centraal-Azie schijnen echter een nachtmerrie te zijn - je hebt van alle documenten het originele exemplaar nodig, en zelfs dan is er een ruime kans dat de consulaire attache, afhankelijk van zijn humeur, nachtrust en sadisme, je je visum weigert terwijl je het hotel en de vliegreis al geboekt hebt. In mijn geval werd hierdoor ook een trip naar Wit-Rusland gehypothekeerd - twee keer op en neer naar Astana om het Wit-Russische visum te krijgen is al vervelend, de enige redelijke vlucht naar Minsk vereist overstappen in Moskou, en laat Minsk nu net de enige buitenlandse bestemming zijn waarvoor je op Sheremetyevo van terminal moet wisselen, waardoor een transitvisum noodzakelijk is. Uiteindelijk besloten we maar uit te wijken naar de Oekraine - door geen visum te vereisen lopen ze dan wel een paar euro's mis, maar hopelijk voor hun kunnen we dateen beetje compenseren met wat hostelovernachtingen en goedkope treintickets. De Oezbeekse ambassade heb ik vrijdag met succes getrosteerd - ook mij kostte een uur of zes, maar dan heb je ook wat.

De moraal van het (lange) verhaal: als je door deze blog geinspireerd bent om zelf naar deze regio af te reizen - bezint eer ge begint. Haal indien mogelijk je visa in Europa. En ga niet naar Turkmenistan.